Honorowy Patronat Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy

Panel I
Między dyscyplinowym profesjonalizmem a nową humanistyką: casus współczesnej teorii

22.06., środa, 15.45-17.45

Prowadzenie: prof. dr hab. Ryszard Nycz (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), prof. dr Luigi Marinelli (Université ‘La Sapienza’, Rzym, Włochy)

Uczestnicy: prof. dr hab. Adam Dziadek (Uniwersytet Śląski, Katowice), prof. dr hab. Michał Paweł Markowski (The University of Illinois at Chicago, USA; Uniwersytet Jagielloński, Kraków), prof. dr hab. Danuta Ulicka (Uniwersytet Warszawski), prof. dr hab. Marek Zaleski (Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa)

Diagnoza. W XX wieku (aż do lat 70.) rozwój refleksji teoretycznej wyznaczały ogólne paradygmaty oraz ich zmiany czy rywalizacje. W l. 80. i 90. tę funkcję przejęły nowe teorie, rozwijane w ramach dotychczasowych dyscyplin (jak teoria feministyczna czy postkolonialna), bądź nowe dyscypliny, wpisujące się w istniejący podział wiedzy humanistycznej (jak kulturoznawstwo, medioznawstwo czy kognitywistyka). W ostatnim ćwierćwieczu mamy do czynienia z nową sytuacją, charakteryzującą się pogłębiającymi się wewnętrznymi podziałami bądź nawet rozłamem czy dezintegracją.
Po jednej stronie sytuują się dążenia do podtrzymania dotychczasowej formuły badawczej, metodologicznej i przedmiotowej w ramach poszczególnych dyscyplin, bądź odnawiania ich tradycyjnych postaci (nowa filologia, neostrukturalizm, współczesna hermeneutyka itp.), po drugiej zaś znajduje się rozmnażająca się szybko wiązka „studiów” (pamięciowe, wizualne, dźwiękowe…) i „zwrotów” (performatywny, topograficzny, posthumanistyczny, afektywny…), uprawianych już nawet nie na pograniczach dyscyplin dotychczasowych, lecz poza ich granicami. Są to często orientacje i style badawcze (nota bene: już raczej nie określające się jako „teorie”) nie tylko nie mieszczące się w dyscyplinowych ramach, ale nierzadko przez owe dyscypliny zwalczane jako „nienaukowe” czy nawet wykluczane z grona „pełnoprawnych” kierunków badawczych (taki jest np. status studiów wizualnych wg historyków sztuki czy studiów nad dźwiękiem wg muzykologów).
Wstępne problemy/pytania: Czy ta diagnoza opisuje (choćby w karykaturalnym skrócie) stan rzeczy, czy rozmija się z innymi, może dominującymi, opiniami? A jeśli opisuje, to czy sytuacja ta stanowi zagrożenie, wyzwanie czy wyzwolenie dla refleksji teoretycznej? Czy teoria literatury (już nie tylko pięknej) może lub powinna dalej trzymać się swych przedmiotowych granic? Czy teoria (w nowoczesnym rozumieniu – a praktycznie nie ma innego) ma dalej rację bytu? Czy nowe zaciekawienia teoretyczne i „nowe słowniki” są szansą innowacyjności czy ryzykiem amatorszczyzny? Czy dążenia do „redyscyplinizacji” oznaczają powrót do nowoczesnych paradygmatów badawczych czy raczej zwiastują rekonfigurację pola wiedzy humanistycznej? Czy konfrontacja dwu polonistyk (krajowej i zagranicznej) z tymi zagadnieniami ujawnia (lub nie) jakieś istotne różnice (strategiczne, praktyczne) między nimi? Czym ma/powinna być dziś teoria w humanistyce? I czym ma/powinna być dziś humanistyka?